Iedere transitie kent een fase waarin chaos hoogtij viert. Een fase waarin oude manieren aan kracht verliezen en nieuwe manieren nog niet zijn uitgekristalliseerd. Elk mens heeft naast creatieve vermogens, onze voorwaartse kant, ook een behoudende kant. Deze kant bestaat uit patronen in ons karakter die ooit ter bescherming van onszelf zijn ontstaan. De combinatie van een fase die vraagt om vernieuwing én deze behoudende kant in onszelf, zorgt ervoor dat je als leider in je bedrijf een hoop gedoe kunt ontmoeten. Tegelijkertijd heb je als leider de taak de continuïteit van je bedrijf te bewaken door zowel vooruitgang als resultaat te boeken. Hoe, is de vraag die velen bezig houdt. De oplossing ligt in het ontwikkelen van onderscheidingsvermogen. Onontbeerlijk in deze tijd.
Onderscheidingsvermogen kent toepassingen op meerdere niveau’s.
Ik begin bij de belangrijkste: bij jezelf. Als leider ben je meer dan gebaat bij een flinke dosis zelfkennis. Weten wanneer je handelt vanuit je creërende kant, en weten wanneer jouw behoudende kant optreedt. Juist dit scherpe inzicht in jezelf, zorgt ervoor dat je steeds een keuze hebt: laat ik mij leiden door mijn behoudende kant? Door angst? Of kies ik keer op keer voor handelen vanuit vertrouwen, vanuit mijn creërende kant?
Het tweede niveau is het niveau van de ander. We hebben als mensen de neiging de wereld simpel te maken. En ook zwart wit te denken in de richting van de mensen om ons heen: ze zijn goed of fout. Onbewust oordelen we volop. Dat is een handige truc van onze hersenen om onbewust veel beslissingen te nemen. Wanneer we 100% bewust zouden handelen, raken we dodelijk vermoeid. Biologisch gezien is dit mechanisme dus handig. Maar in interactie met mensen kan het ons in de weg staan. Het helpt wanneer je het gedrag van je mensen kunt duiden als gedrag dat voortkomt vanuit de creërende kant of de behoudende kant. In dat eerste geval ervaren we dienstbaarheid, vertrouwen, authenticiteit en integriteit. In het tweede geval ervaren we opportunisme, egoïsme, onzekerheid of juist overmoedigheid. Iemand die handelt vanuit zijn behoudende kant, handelt uit zelfbehoud. Wanneer je dit doorziet en iemand ertoe kunt bewegen vanuit de creërende kant te handelen, heb je een belangrijke sleutel te pakken.
Het derde niveau als toepassingsgebied van onderscheidingsvermogen, is het niveau van je bedrijf. Het is zeer behulpzaam wanneer je onderscheid kunt maken tussen het bestaansrecht – het doel dat je organisatie richting geeft – aan de ene kant, en de manier waarop je organisatie is ingericht aan de andere kant. De manier waarop de organisatie is ingericht – de hiërarchie, de producten en diensten die zijn ontwikkeld – zijn niet meer dan tijdelijke vormen. Ze dienen als voertuigen om de essentie van de organisatie steeds weer opnieuw te manifesteren. In veel bedrijven is er volop gedoe op het niveau van de inrichting. En het is ook op dit niveau waarop bedrijven proberen het gedoe op te lossen. Echter, veel gedoe ontstaat doordat richting en inrichting niet meer met elkaar zijn verbonden. De richting, de bezieling van het bedrijf, is niet meer gebaat bij een specifieke vorm. Het leven is er letterlijk uit. Om vooruitgang te boeken, zul je dit als leider moeten inzien. Om vervolgens terug te gaan naar de oorsprong: hierin vind je opnieuw de richting. Vanuit dit hernieuwd besef, kun je opnieuw toetsen welke vormen niet meer werkbaar zijn. Door deze met vertrouwen los te laten, geef je ruimte aan het ontwikkelen van nieuwe vormen.
Deze column is juni 2012 verschenen in Nieuwe Leiders